مقاله پیش رو اثر پژوهشی استاد عمید رضا اکبری است که در مجله پژوهی «مطالعات حدیثی معاصر» و کانال وزین غلوپژوهی منتشر شده است.

در چکیده این مقاله آمده است: «کتاب «طب‌الأئمة» به عبد‌الله و حسین، فرزندان بسطام منسوب است. عموم راویان صدر اسانید، همچون خود آن دو ناشناخته‌اند. فرزندان بسطام در اسانید کتاب، بیشتر واسطه روایت از طریقی خاص فرض شده‌اند. این ابهام پیش رو است که حدود و ریشه این ضعف‌ها چیست؟ با بررسی مقایسه‌ای اسانید گوناگون کتاب و مشابه‌یابی آن‌ها در دیگر منابع، معلوم می‌شود نام‌های ابتدای بیشترِ اسانید، ساختگی و کاملاً بی‌ضابطه است و تنها نام تعداد انگشت‌شماری از مشایخ صدر اسناد، واقعی است. البته، شواهدی از تعویض در ادامه هر دو دسته از اسناد در دست است. سندسازیِ تعویضیِ ضابطه‌مند در کتاب، شاخصه‌هایی متفاوت با سندسازی بی‌ضابطه در ابتدای اسناد دارد و این دو نوع سندسازی عمومی در دو مرحله صورت گرفته است. از میان چند شیخ شناخته‌شده در صدر اسناد، بیشترشان از غالیان هستند و در طبقات متقدم‌تر اسناد کتاب هم شواهد توجه مؤلف به سرانِ خطابیه مانند: ابوالخطاب، ابن‌مهران و شریعی بسیار است و هم شاخصه‌های اختصاصی اسانیدِ غالیانِ خطابی فراوان به چشم ‌می‌خورد. البته، مؤلف از برخی دفاتر حدیثی امامیه نیز به صورت وجاده‌ای بهره برده است. مؤلف کتاب و تحریف‌گر اسناد به صورت قطعی شناخته نشده است، ولی رجال، الگوهای سندسازی، توصیفات اختصاصی اسناد و تحریفات آن در «طب‌الأئمة» تناسب بسیار بالایی با کتاب نصیری «الهدایة» خصیبی دارد.»

همچنین در بخش نتیجه گیری این مقاله آمده: 

1 -در حـدود 87 درصـد از اسـانید طب الائمه، واسـطه مؤلـف تـا پاره‌سـندهای ثابـت در انتهـای اسـانید، رجالـی ناشـناس و متغیـر هسـتند کـه نامشـان در هیـچ جایـی از دیگـر منابـع و حتـی طب الائمه تکــرار نمیشــود. بنابــر قرائنــی، گفتــه مستند نشــده انصــاری دربــاره جعلی بــودن اکثــر رجــال ابتــدای اســناد درســت اســت. ایــن اســناد در واقــع ناقــص بوده انــد و کســی بــا نام هــای ســاختگی تکمیلشــان کــرده و تعابیــر حاکــی از ارســال را نیــز حــذف کــرده اســت.

2 -اسـانید از کتـاب الگوهـای خاصـی دارد، و تعـداد کمـی از مشـایخ ابتـدای اسـناد رجالـی واقعـی هسـتند کـه بیشترشـان ارتبـاط عمیقـی بـا غالیـان دارنـد. ضعـف شـدید اسـناد کتـاب، وجـود راویـان اختصاصـی غـلات در اسـناد ماننـد برسـی، ارمنـی، جابربن‌حیـان، نـام جعلـی عبدالله بن ســنان زاهــری و ... یــا ســران آنــان ماننــد ابوالخطــاب، شــریعی و ابن مهــران و بعضـی از عقایـد مختـص غـلات حاکـی از تعلـق مؤلـف بـه جریانـی غالـی اسـت، و میتـوان بــر خطابی بــودن مؤلــف شــواهدی اقامــه کــرد. البتــه مؤلــف از دفاتــر حدیثــی امامیــه نیــز بــا وجـاده بهـره بـرده اسـت.

3 -دلایلـی حاکـی از آن اسـت کـه هماننـد اسـناد بی‌ضابطـه، در اسـناد بـا اوایـل ضابطه‌منـد هــم سندســازی نیــز صــورت گرفتــه، ولــی برخــلاف جعــل مضطــرب بی‌ضابطــه، روشمنــد، و متکــی بــه تعویــض اســناد اســت. تفــاوت بســیار شــدید دو نــوع سندســازی و بــه تعبیــری چند لایگــی جعلهــا، احتمــال تکمیــل چند مرحلــه ای اســناد را تقویــت میکنــد.

4 -نــام فرزنــدان بســطام در هیــچ منبــع تاریخــی جــز در نســخه طب الائمه و گزارشــی از ابن عیــاش کــه شــواهد جعــل در کاربردهایــش وجــود دارد، یافــت نشــد. البتــه، گــزارش ابن عیــاش میتوانــد وابســته بــه همیــن نســخه باشــد، و وجــود خارجــی چنیــن مؤلفانــی جــای تردیــد دارد. چــه در نســخه کتــاب نیــز فرزنــدان بســطام بیشــتر واســطه روایــت از محمــد بــن خلـف از وشـاء فـرض شـده اند. تنهـا ممکـن اسـت مؤلـف نخسـتین - و نـه لزومـا تکمیل کننده اســناد بی‌ضابطــه- بــا برخــی از مشــایخ واقعــی صــدر اســناد مرتبــط باشــد، کــه آنهــا هــم عموما از غالیــان و نــه امامیــان بوده انــد.

5 -بـا دسترسـی های محـدود بـه منابـع غـلات شـواهدی از اشـتراکات گسـترده طب الائمه و الهدایــة خصیبــی در مشــایخ، الگوهــای سندســازی و نیــز برخــی اغــلاط، توضیحــات و اصطالحــات ســندی و حتــی دو مرحلــه ای بــودن سندســازی ها و تألیــف هــر دو کتــاب یافــت شد.

گرچــه در ظاهــر اســناد طب الائمه مؤلــف متأثــر از طیــف غالیــان مخمســی بخش هــای شــمال ایــران بــوده اســت، ولــی ارتبــاط او بــا خصیبــی شــواهد محکمتــری دارد. تکمیل کننــده اســناد بی‌ضابطــه نیــز شــاید خــود مؤلــف بــوده کــه دورهای متأخرتــر از تألیــف نخســتین، بــه تکمیـل اسـناد پرداختـه و شـاید غیـر او باشـد و بـه هرحـال ماننـد خصیبـی علایقی چـون زیـادی مشــایخ و متصــل نمایانــدن اســناد داشــته، ولــی در سندســازی بیضابطــه از نــام غالیــان کمتــر بهـره بـرده اسـت.